Düt is de eerste Stremel vun uns twete Reeg, wo sik allens üm plattdüütsche Spraakpolitik dreiht. In düssen ölventen Stremel warrt eerstmal verkloort, woans Spraakpolitik för Platt överhööft utsehn deit. De Bunnsraat för Nedderdüütsch as Vertreder vun de plattdüütsche Sprekerschop verkloort sien Arbeit, wat se betto beschickt hebbt un wo se op rut wüllt. Ok woans allens anfungen hett un wat för anner Akteuren dat in de plattdüütsche Politszeen dat gifft, kriegt ji to weten.

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? Keen Sörg. De Moderater Christoph Ahlers snackt Noordneddersass'sch, Heinrich Siefer snackt Süüdollnborgsch un Marianne Ehlers snackt Noordneddersass'sch mit Eiderstedter Inslag.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun't Bunnsministerium vun't Binnere un för Heimat.

In uns letzte Fulg vun 'klookluustert' geiht dat üm dat Thema Mikroplastik. Dr. Wolfgang Krischke snackt mit uns Gast Lisa Wrogemann över dat Problem dormit, wo sik middewiel överall Mikroplastik finnen lett, woans een dorgegen an gahn kann un wat dat för Alternativen gifft. Se hett sik as Verfohrenstechnikersche ünner anner mit de Rull vun Klooranlagen un ok mit Bio-Alternativen vun Plastik uteneen sett. Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl. biodegradierbar – biodegradeerbor, afboboor Meeresverschmutzung – de Seeversmudden (wieflich) das Recycling – de Wedderbruuk (männlich), dat Recycling (saaklich) die Entsorgung – de Verklappen (w), verklappen (vun Affall), wegbringen (vun Müll) die Entwicklung – de Verloop (m), dat Vörangahn (s), de Utwickeln (w), de Dieg (w) die Quelle – de Born (m) der Kreislauf – de Krinkloop (m), de Ümloop (m) die Kläranlage – de Klooranlaag (w) der Fußabdruck – de Footafdruck (m) die Alge – de Alg (w) die Folge, die Nachwirkung – de Naklapp (m) der Rohstoff – de Roogstoff (m) der Pilz – de Poggenstohl (m) die Rückgewinnung – de Trüchwinnen (w), de Trüchbo (m) ____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered. Beide snackt se Noordneddersass'sch.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

In de hiere Fulg snackt Frieda Ahrens mit Michael Grünberg över jöödsch Leven in Düütschland. He is Vörsitter vun'n Vörstand vun de Jöödsche Gemeen in Ossenbrügge. Tosamen praat se över de Geschicht vun't Jodendom in Düütschland, woans dat Leven as en jöödsche Person in Düütschland utsüht, wat för Formen vun't Jodendom dat hier gifft, wat dat en egen jöödsch-düütsche Kultur gifft un woans de jöödschen Scholen opboot sünd.

Man de Fulg is al verleden Johr kott na den Angreep vun de Hamas op Israel opnahmen worrn un dat geiht dorso natürlich ok doröver, wat dat för de Joden un Jöödschen in Düütschland bedüden deit, üm den starken Anstieg vun Antisemitismus un wat elk un een sülvst dorgegen maken kann.

____________________

Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.

Michael Grünberg un Frieda Ahrens snackt beide Emslänner Platt.

____________________

Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Över de Energiewenn in Düütschland schall dat in uns achte Fulg gahn. Wi hebbt mit Thomas Saretzki un Bernard Brunklaus twee Exerpten op dat Rebeet inlaadt. Thomas Saretzki is Perfesser för Ümweltpolitologie an de Leuphana-Universität in Lümborg un weer ok al in uns eerste Fulg över den "Klimawannel in de See" mit dorbi. Bernard Brunklaus is Diplomingeneur bi de swb in Ossenbrügge. Uns Moderater Arne Lentföhr snackt mit jem över den aktuellen Stand in Düütschland un de Welt, wat de Energiewenn bedrepen deit, wat wi anpacken mööt, üm den Wessel hen na verne'erbore Energie gau un beter uttostalten un welke Problemen un Rutfödderns wi opstünns noch hebbt.

(De Fulg is verleden Johr, in'n Winter, opnahmen worrn.)

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.
erneuerbar – verne’erbor
nachhaltig – duersam
der Ausstoß – de Utstoot (männlich)
der Kohlen-, Sauer-, Wasserstoff – de Köhlen-, Suer-, Waterstoff (m)
der Netzausbau – Nettutbo (m)
der Energiebedarf – Energienafraag (wieflich), -berief (m); Energie, de nödig is
die Entwicklung – de Verloop (m), dat Vörangahn (saaklich), de Rutkumst (w) (Strompreisentwicklung – Stroompriesverloop)
das Gebäude - dat Gebüüd (s)
die Bundesnetzagentur – de Bunnsnettagentur (w)
die Stromerzeugung – de Stroomprodukschoon (m)
der Wettbewerb – de Wettstriet (m)
das Flüssiggas – dat fleten Gas (s)
die Maßnahme – de Maatregel (w)
das Kernkraftwerk – dat Karnkraftwark (s)
der Treibhauseffekt – de Drievhuuseffekt (m)
die Wärme – de Warms (w)
das Nahwärmenetz – dat Neegwarmsnett (s)
die Wärmepumpe – de Warmspump (w)
die Kohle – de Kahl/Köhl (w); Bruunköhl, Swattköhl
der Rohstoff – de Roogstoff (m)
der Gewinn – de Winst (w)
das Bundesministerium für Wirtschaft und Energie – dat Bunnsministerium för Weertschop un Energie
das Bundesumweltministerium – dat Bunnsümweltministerium
der Mitgliedsstaat – de Liddmaatstaat, Maatstaat (m)
die Pipeline – de Rohrlien, de Pieplien (w)
die Off-Shore-Anlage – de Vörwaterkantsanlaag, de Off-Shore-Anlaag (w)
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Arne Lentföhr snackt Noordneddersass'sch ut Sleswig-Holsteen.
Bernard Brunklaus snackt süüdollnborgsch Noordneddersass'sch.
Thomas Saretzki snackt en Melangsch ut noordneddersass'sche Dialekten.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

In uns sövente Folg hebbt wi Olaf Wolkenhauer to Gast. He is Perfesser för Systembiologie un Bioinformatik vun de Universität Rostock un befaat sik mit en mathemaatschen Ansatz bi't Behanneln vun Kreeft.
Christian Richard Bauer snackt mit em doröver, woans he as Wetenschopler op de Krankheit kieken deit, un wat för Henwiesen dat Analyseren un Simuleren vun Daten geven köönt. In dat Gesprääk geiht dat üm ne'e Weeg, de dat in Tokumst geven warrt, so as personaliseerte Medizin, man ok över de Rutfödderns, de de Wetenschop noch süht.
Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.
der Krebs - de Kreeft (männlich)
der Körper - dat Lief (saaklich) impfen - impen
der Faktor - de Fakter (m)
Erkrankung - dat Süükwarrn (s)
die Lebenserwartung - de Levensverwachten (w)
zielgerichtet - teelstüert
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered. Christian Richard Bauer un Olaf Wolkenhauer snackt bei zentral Noordneddersass'sch. Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Christian Richard Bauer snackt Noordneddersass'sch ut Hamborg. Olaf Wolkenhauer snackt Noordneddersass'sch mit Mekelnbörger Inslag.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Kunstklookde, also künstliche Intelligenz, is ut uns Leven meist gor nich mehr wegtodinken. Meist keen bruukt noch Koorden ut Papeer, üm vun Punkt A na Punkt B to kamen, dat maakt Lüüd vundaag mit eer Handys un wohrschienlich Google Maps oder Bing. Man Kunstklookde geiht hüdigendaags noch wieder, jümmers mehr Lüüd maakt Bruuk vun ChatGPT. De schrievt dor ehr Huusopgaven, Computer-Kood oder Sluut-Maak-Narichten mit. Dat is en Chat-Bot, den du allens fragen kannst un op allens ok en Anter kriggst. Man stimmt düsse Antern denn ok? Geiht dor en Gefohr vun ut, wenn wi nich seker ween köönt, wat dat stimmt? Oder stickt dor ok en Schangs in, wenn een nu allens vun Kunstklookdeprogrammen maken laten kann?
Doröver hett dat Frank Jakobs mit Tom Brand ut de Nedderlannen ut Grönnen (Groningen) över -in en intressant oostfreesch vs. grönnensch Gesprääk, en Experiment dat goot slumpt hett.

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.
die künstliche Intelligenz - DE de Kunstklookde (wieflich); de künstelke/künstliche Intelligenz | NL de kunstkloukte, kunstmoatige inteligentie
die Urheberrechtsverletzung - DE de Oorheverrechtsversehren (w) | NL de auteursrechtschending
der Datenschutz - DE de Datenschuul (w) | NL de databeschaarmen
die Mustererkennung - DE de Munsterrutkennen (w) | NL de patroonherkenning
die Wissenschaft - DE de Wetenschopp/Wetenskupp (w) | NL de waitenschop
die Fähigkeit - DE de Düchtigkeit | NL de veerdeghaid

Tyypsch neddersassiske Wöör ut dat Platt vun Grünnen/Grönnen/Grunneng, wenn du vun uns Grönner Referent nich allens verstahn hest:
( klingt as /öö/, klingt as /ü(ü)/, klingt as /uu/)
de zin - de Satz - der Satz
bieveurbeeld - bispellswies - beispielsweise
ontzettend - orrig, gräsig - ordentlich, entsetzlich
aarg - gräsig, bannig - ziemlich, sehr
nooit - nie
nait - nich
hersens - de Bregen - das Gehirn
nou - naja, nu
dus - also, vundeswegen
trainen - traineren
d'r, er - dor - da
du ki(n)st - du kannst
mor - man, avers - aber
kunstmoatig - künstelk (ofr.) / künstlich
vertoalen - översetten - übersetzen
vertonen - anwiesen - anzeigen
de herkenning - Rutkennen, Wedderkennen - Erkennung
juust - recht, jüst
dat liekt op - dat lett so - es scheint so/sieht so aus
de bron - de Born - die Quelle
de wet - dat Gesett - das Gesetz
hou - woans - wie
betraauwboar - toverlatig - zuverlässig
onthollen - beholen - behalten
elke keer - elk Mal - jedes Mal
m'kander - (mit)nanner
____________________
Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Tom Brandt snackt/praat Grönnen Neddersass'sch (ut Groningen in de Nedderlannen).
Frank Jacobs snackt/praat Oostfreesch.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Vele Mythen un Sagen rankt sik üm en geheemnisvulle Stadt midden in de Waddensee, de al siet Johrhunnerden ünnergahn is. De Spraak is vun Rungholt. In uns föffte Folg hett Arne Lentföhr dat mit den Heimatforscher Albert Panten över dat noorddüütsche Atlantis, so as een ok dorto seggen deit. Dat dat Rungholt würklich geven hett, is middewiel seker - eerst verleden Johr hebbt se de Överresten vun de Kark vun Rungholt bi de Hallig Südfall funnen. Man wat för en Rull hett de Stadt för de Region speelt? Woans seeg dat Leven dor ut? Un woans is de Stadt ünnergahn?

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl. das Meer – de See (wieflich)
Wattenmeer – de Waddensee (w)
Entdecker – de Opdecker (m)
Entdeckung – de Opdecken (w)
Ausgrabung – de Utgraven (w)
Marcellusflut / Burchadiflut – de grote Mandränke (w)
Insel – dat Eiland (s)
Meeresoberfläche – de Seeböversiet, Seebavensiet (w)

____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
Arne Lentföhr snackt zentral Noordneddersass'sch ut Sleswig-Holsteen.
Albert Panten snackt blangen de noordfresche Spraak ok dat Platt ut de Region Noordfreesland.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).

Dat Mammut, de Saveltähntiger oder de Dodo sünd al vör lange Tiet utstorven. Man hest du weten, dat vundaag noch veel mehr Deertenoorden utstarvt as dunntomalen? Een geiht dorvun ut, dat dat elkeen Dag 150 sünd, siet de 1970ers also 2/3 vun all Deertenoorden op de Eer. Wi steekt direktemang in en Biodiversitätskries. Wo arg dat üm de Veelfoolt bestellt is, wat de Utlösers sünd un wat wi dorgegen maken köönt, dor hett Vanessa Kossen dat mit Dr. Christine Ewers över. Se is Evolutschoonsbioloogsche ut Kiel un ornt dat Slagwoort "dat sösste Massenutstarven" för uns in.

Wenn du nich allens verstahn hest oder sülvens ne'e Wöör bruukst, wenn du över düt Thema snacken wullt, finnst du hier en lütte Utwahl.

das Artensterben – dat Oordenstarven (saaklich)
die Vielfalt – de Veelfoolt (wieflich)
die Zerstörung – dat Tweimaken, dat Tonichtmaken (s)
der Naturschutz – de Naturschuul (w)
die Flächenversiegelung – de Flachversegeln (w)
die Abholzung – dat Kahlslaan (s)
die Rodung – de Raad (w)
das Wattenmeer – de Waddensee (w)
die Nische – de Niesch (w)
die Wilderei – Wilddeveree, Kruupschütteree (w)
das Säugetier – dat Söögdeert (s)
das Wirbeltier – dat Warveldeert (s)
der Meerespiegelanstieg – de Seespegelanstieg (männlich)
die Versauerung – de Versuren (w)
die Korallenbleiche – de Kurallenbleek (w)
das Treibhaus – dat Drievhuus (s)
die Hitze – de Hitt (w)
das Schutzgebiet – dat Schuulrebeet (s)
die Ansiedlung – de Ansetteln (w)
der Kohlenstoff – de Kahlenstoff/Köhlenstoff (m)
der Meeressäuger – de Seesöger, Pl. Seesögers (m)
die Meeresspiegelschwankung – de Seespegelswanken (w)
der Kreislauf – Krinkloop, Ümloop, Rundloop (m)
die Entstehung – de Opkumst (w); Artenentstehung – Opkumst vun ne’e Oorden
das Gleichgewicht – dat Liekgewicht (s)
das Tierreich, Pflanzenreich – dat Deertenriek, dat Plantenriek (s)
der Säbelzahntiger – de Saveltähntiger (m)
das Erdzeitalter – dat Eertietöller (s) ____________________ Du fraagst di, welke Dialekten de Lüüd snackt hebbt? We've got you covered.
All snackt se Noordneddersass'sch:
Vanessa Kossen snackt Süüdollnborger Platt ut de Neeg vun Cloppenborg.
Dr. Christine Ewers snackt Noordfreesch Platt vun Pellwoorm.
Stütt geven för dat Projekt hett de Beopdraagte vun de Bunnsregeren för Kultur un Medien (BKM).